Sonnenuntergang an der Küste Zeelands in Schwarz-Weiß von anne droogsma

Zeeland (uitspraakⓘ) (Zeeuws: Zeêland) is een provincie in het zuidwesten van Nederland. Zeeland grenst aan de Nederlandse provincies Zuid-Holland en Noord-Brabant en de Belgische provincies West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Antwerpen. Zeeland telt 391.142 inwoners (eind 2022), bestuurlijk centrum van de provincie is de hoofdstad Middelburg, tevens de grootste stad in de provincie gevolgd door havenstad Vlissingen en het centraal gelegen Goes. De gemeente met de meeste inwoners is echter Terneuzen in Zeeuws-Vlaanderen. Het bijvoeglijk naamwoord is Zeeuws en de bewoners heten Zeeuwen.

Geschiedenis
Zie Geschiedenis van Zeeland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Kaart van Zeeland door Joan Blaeu gemaakt in 1643
Zeeland werd reeds voor de tijd van de Romeinen bewoond. Uit de Romeinse tijd stammen de beelden van o.a. de godin Nehalennia, die door vissers in de Oosterschelde zijn gevonden.

Sinds de middeleeuwen is de strijd tegen het water een rode draad door de geschiedenis. Aanwinning en verlies van land wisselden elkaar af. Vrijwel de hele provincie (behalve de duinstreek) ligt op of onder zeeniveau. Het landschap is een lappendeken van polder(tje)s en dijken. De geografie van Zeeland is in de loop van de tijd grondig gewijzigd. De vele kleinere eilanden zijn langzamerhand samengegroeid tot de grotere (schier)eilanden die we nu kennen. Andere voormalige bewoonde gebieden staan nu onder water (o.a. het Verdronken Land van Saeftinghe en het Verdronken Land van Zuid-Beveland).

Tijdens de 16e en 17e eeuw heeft Zeeland, evenals Holland, een grote bloeiperiode doorgemaakt. Een aantal Zeeuwse steden zoals Middelburg, Vlissingen, Zierikzee en Veere, speelden toen als internationale havenstad een betekenisvolle rol in de Lage Landen. Middelburg was tot het einde van de 16e eeuw de grootste handelsstad van de Noordelijke Nederlanden (Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden) en tot en met het derde kwart van de 17e eeuw, met 27.000 à 30.000 inwoners, de op vier na grootste stad (meer inwoners dan Den Haag en Utrecht) van het land. Na Amsterdam was Middelburg, tot het laatste kwart van de 17e eeuw, de grootste havenstad van de Republiek. In Middelburg was de Admiraliteit van Zeeland gevestigd. Als VOC-stad had Middelburg (Kamer van Zeeland) half zoveel macht als Amsterdam; Middelburg was echter even belangrijk als de andere vier VOC-steden: Delft, Enkhuizen, Hoorn en Rotterdam bij elkaar.

In de 18e eeuw nam de welvaart in Zeeland af. In 1795 had Middelburg ongeveer evenveel inwoners als Haarlem en Groningen en was met 20.146 zielen (na de reeds genoemde steden en Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Leiden)